Aktualności

Każdego roku, 5 czerwca, obchodzimy Światowy Dzień Środowiska. To globalne święto, celebrowane we wszystkich językach świata, ustanowione zostało w 1972 roku przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, aby upamiętnić moment, w którym podczas przełomowej Konferencji Sztokholmskiej zapadła decyzja o utworzeniu Programu Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska (UNEP). Już wtedy, ponad pół wieku temu, świat zrozumiał, że kryzys środowiskowy nie jest kwestią przyszłości, ale teraźniejszości. To było wezwanie do refleksji—i do działania. 

Konferencja ONZ w Sztokholmie odbyła się w cieniu tragicznych doświadczeń wojny w Wietnamie. Światowa opinia publiczna była wstrząśnięta skutkami użycia taktycznych herbicydów—takich jak czynnik pomarańczowy—które nie tylko niszczyły środowisko, ale też miały długofalowe konsekwencje dla ludzkiego zdrowia. Równolegle, naukowcy z MIT—na zlecenie Klubu Rzymskiego—opublikowali w 1972 roku raport „Granice wzrostu”, który jasno dowodził, że niekontrolowany rozwój gospodarczy i demograficzny prowadzi do globalnego kryzysu ekologicznego. Raport ten ostrzegał, że „najbardziej prawdopodobnym efektem obecnych trendów będzie nagły i niedający się opanować spadek zarówno liczby ludności, jak i zdolności produkcyjnych przemysłu”. Ale wskazywał też drogę—możliwość budowania światowego systemu w równowadze ekologicznej i ekonomicznej. 

Z ducha tej świadomości zrodziło się globalne święto—pierwszy Światowy Dzień Środowiska obchodzono w 1973 roku pod hasłem „Only One Earth”. Od tamtej pory, każdego roku towarzyszy mu inne przesłanie, zwracając uwagę na najpilniejsze problemy ekologiczne: pustynnienie, jakość powietrza, zmiana klimatu, utrata bioróżnorodności czy zanieczyszczenie wód. Tegoroczne hasło brzmi: Beat Plastic Pollution, czyli „Zakończmy zanieczyszczenie plastikiem”. Problem ten staje się coraz bardziej palący—każdego roku na świecie produkujemy ponad 400 milionów ton plastiku, z czego niemal połowa jest zaprojektowana do jednorazowego użytku. Zaledwie 9% podlega recyklingowi. Szacuje się, że 11 milionów ton trafia rocznie do jezior, rzek i mórz, a mikroplastik przedostaje się do powietrza, jedzenia i wody, które spożywamy—każdy człowiek może rocznie pochłaniać nawet 50 tysięcy mikrocząstek plastiku. 

Nie są to tylko liczby—to realne zagrożenie dla zdrowia, przyrody i przyszłości naszej planety. Dlatego tegoroczny Światowy Dzień Środowiska ma szczególny charakter. Obchody w 2025 roku zbiegają się w czasie z przełomowymi negocjacjami, które mają sfinalizować wieloletnie prace nad międzynarodowym, prawnie wiążącym porozumieniem w sprawie zaprzestania zanieczyszczania środowiska plastikiem. Jak podkreśliła Maria Andrzejewska, dyrektor generalna UNEP/GRID-Warszawa: „Nie możemy dłużej udawać, że plastik znika, gdy go wyrzucimy. On wraca – do naszych mórz, powietrza, jedzenia. Zamknięcie jego obiegu to jedyny sposób, by odzyskać kontrolę nad naszą przyszłością.” 

Światowy Dzień Środowiska, choć oficjalnie przyjęty jako World Environment Day, w Polsce bywa czasem obchodzony również jako Dzień Ochrony Środowiska. Nazwa nie ma jednak większego znaczenia—ważniejsze jest przesłanie, które niesie to święto. To dzień, w którym nie tylko przypominamy sobie o problemach ekologicznych, ale także zatrzymujemy się, by zadać sobie fundamentalne pytania: Jaka jest nasza relacja z naturą? Czy traktujemy Ziemię jak dom, czy jak magazyn zasobów? Czy przyszłe pokolenia będą beneficjentami naszego dziedzictwa, czy ofiarami naszej obojętności? 

Od momentu powstania UNEP, przez raport Brundtland i koncepcję zrównoważonego rozwoju (zaspokajanie potrzeb obecnych pokoleń bez narażania przyszłych), po Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro i Agendę 2030—świat nieustannie szuka odpowiedzi na te pytania. Światowy Dzień Środowiska to okazja, by te odpowiedzi formułować razem, jako globalna wspólnota. 

W Polsce do wspólnego świętowania zachęca UNEP/GRID-Warszawa, organizując wydarzenia edukacyjne, kampanie społeczne i akcje angażujące społeczności lokalne. Każdy z nas może wziąć udział—niezależnie od tego, czy posprzątamy las, ograniczymy zużycie plastiku, czy po prostu zatrzymamy się na chwilę refleksji. 

Bo Światowy Dzień Środowiska to nie tylko święto przyrody—to święto naszej odpowiedzialności. Biorąc w nim udział, odnawiamy naszą relację z naturą i z samymi sobą jako częścią tego samego, kruchego ekosystemu. To dzień, w którym przypominamy sobie, że Ziemia nie jest jedną z wielu—jest jedyna. I że nasza przyszłość zależy od tego, jak ją dziś potraktujemy.